Nguy cơ tiềm ẩn từ lễ hành hương về Thánh địa Mecca

Vụ giẫm đạp kinh hoàng gần Thánh địa Mecca trong lễ hành hương Hajj xảy ra sáng 24/9 làm 717 người chết, gần 900 người bị thương khiến nhiều người kinh hãi... Ảnh: CNN

717 người chết, gần 900 người bị thương trong vụ giẫm đạp kinh hoàng gần Thánh địa Mecca trong lễ hành hương Hajj năm 2015 khiến nhiều người giật mình kinh hãi. Thế nhưng, đây là điều chính phủ Arập Saudi từng lường trước và lo lắng trước mùa hành hường về Thánh địa Mecca hàng năm.

Trong lễ hành hương Hajj năm nay, mặc dù chính quyền Arập Saudi rất nỗ lực nhằm đảm bảo an toàn hơn nữa cho hơn 2 triệu người hành hương về Thánh địa Mecca, thế nhưng thảm họa vẫn ngoài tầm kiểm soát. Một vụ giẫm đạp đã xảy ra khi những tín đồ Hồi giáo thực hiện một trong những nghi lễ cuối cùng của lễ hành hương - “ném đá ma quỷ” ở trên Cầu Jamarat.

Lễ hành hương Hajj là gì?

Hajj là một trong những cuộc hành hương lớn nhất trên thế giới, diễn ra từ ngày thứ 8 đến ngày thứ 12 của Dhu al-Hijjah, tức tháng thứ 12 và là tháng cuối cùng trong lịch Hồi giáo.

Lễ hành hương Hajj là một nghi lễ quan trọng đối với tín đồ Hồi giáo, là minh chứng cho sự đoàn kết và lòng quy phục của họ trước Thánh Allah. Người Hồi giáo cho rằng nghi thức này đã có hàng nghìn năm từ thời Abraham.

Vào mùa hành hương Hajj hàng năm, hàng triệu người Hồi giáo từ năm nơi trên thế giới đổ về Thánh địa Mecca (Arập Saudi) để cầu nguyện và tham dự các nghi lễ tập thể. Được xem là cột trụ thứ năm của Hồi giáo, lễ hành hương Hajj là một bổn phận tôn giáo mà tín đồ Hồi giáo phải thực hiện ít nhất một lần trong đời.  

Hajj là một trong những cuộc hành hương lớn nhất trên thế giới. Ảnh: CNN

Lễ hành hương Hajj là một nghi lễ quan trọng đối với tín đồ Hồi giáo, là minh chứng cho sự đoàn kết và lòng quy phục của họ trước Thánh Allah. Ảnh: CNN

Trong lễ hành hương Hajj, các tín đồ Hồi giáo sẽ thực hiện các nghi thức như: Mỗi người đi bộ ngược chiều kim đồng hồ 7 lần xung quanh Kaaba (tòa nhà hình khối bên trong Đại thánh đường Mecca, nơi có tảng đá thiêng mà tương truyền là do Thượng đế đưa xuống, và cũng là nơi mà tín đồ Hồi giáo xem là điện thờ linh thiêng nhất); chạy qua lại giữa các ngọn đồi Al-Safa và Al-Marwah; uống nước từ giếng Zamzam; đi đến vùng đồng bằng sát núi Arafat để thức thâu đêm; và “ném đá ma quỷ”.

Vào ngày thứ 10 của tháng âm lịch Zul-Hijja, kết thúc mùa hành hương về Mecca, những tín đồ Hồi giáo thực hiện lễ Eid al-Adha (lễ hiến tế). Nghi lễ hành được cử hành ở khắp nơi, đặc biệt là có hiến tế cừu, dê và lạc đà, sau đó phát thịt cho người nghèo.

Nguy cơ giẫm đạp, dịch bệnh từ lễ hành hương Hajj

Trong vài thập kỷ qua, số người tham gia lễ hành hương Hajj tăng nhanh chóng, tương ứng tỉ lệ gia tăng dân số người Hồi giáo trên toàn cầu cũng như tốc độ cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông vận tải trong khu vực và trên toàn cầu.

Vào năm 1950, tác giả Sven Müller của Đại học Kentucky viết, dưới 100.000 người tham dự lễ hành hương Hajj hàng năm. Đến năm 1955, con số này tăng gấp đôi. Năm 1970, nửa triệu người hành hương tham dự sự kiện trọng đại này. Và đến năm 1983 thì con số đã vượt ngưỡng 1 triệu người. Đến nay, trung bình khoảng 2 triệu người mỗi năm đổ về Thánh địa Mecca vào mùa hành hương Hajj mỗi năm.

Thế nhưng, đó chỉ là con số được công bố chính thức. Trong khi Arập Saudi đã cố gắng áp dụng các biện pháp kiểm soát chặt chẽ về số lượng người được phép tham dự lễ Hajj hàng năm, thì trên thực tế chính quyền nước này lại không thể hoàn toàn kiểm soát dòng chảy của những người hành hương đổ về. Tác giả Müller ước tính rằng, có tới khoảng 1 triệu người hành hương không đăng ký hàng năm.

Như vậy, một số lượng lớn người hành hương như vậy trong không gian - đã được ước tính - thì việc xảy ra giẫm đạp, thương vong như vụ việc sáng qua là hoàn toàn có khả năng.

Có khoảng 2 triệu tín đồ tham gia lễ hành hương Hajj năm nay. Ảnh: CNN

Còn hai học giả Hani Alnabulsi và John Drury viết: “Dòng người đổ về với mật độ cao được xem là nguyên nhân dẫn đến thảm họa giẫm đạp tại lễ Hajj”. Theo hai ông, sự gia tăng số lượng người hành hương qua các năm cho thấy, có một sự liên hệ giữa “mật độ đám đông và nguy cơ đối với an toàn đám đông”.

Nhiều người hơn trong một khoảng không gian nhất định có nghĩa là sẽ có nhiều người giúp đỡ một ai đó hơn trong trường hợp cần thiết, điều mà các tín đồ có khả năng làm tại một sự kiện tôn giáo mang tính chia sẻ lớn như thế này. Song chính những đám đông lại có thể “gây nguy hiểm” cho lễ hành hương Hajj ở một mức độ nhất định.

Tại sao lại như vậy? Khi đám đông bị “đóng gói” thật chặt sẽ không thể làm được gì nhiều như mong muốn. “Ở một mức độ nhất định (trên 7-8 người / 1m2), mật độ đám đông trở nên nguy hiểm. Người ta sẽ mất khả năng di chuyển một cách độc lập để có thể hỗ trợ người khác”, hai tác giả trên nhận định.

Giẫm đạp là một trong những nguy cơ có thể xảy ra trong lễ hành hương Hajj. Trong ảnh, lực lượng cứu hộ đang cố gắng giúp đỡ người bị nạn. Ảnh: AFP. 

Thế nhưng, một số nguy cơ như hỏa hoạn và giẫm đạp là chỉ là những gì mà người hành hương phải đối mặt có thể nhìn thấy được. Thực chất, lễ hành hương Hajj là một hành trình dài đòi hỏi phải có một thể lực tốt, dẻo dai. Và vì thế, vẫn có những người hành hương không may gặp nạn trong cuộc hành trình về Thánh địa Mecca, đặc biệt là những người cao tuổi.

Việc tập trung đông người cũng làm cho nguy cơ lây lan các bệnh truyền nhiễm gia tăng. Một bài viết của ba nhà nghiên cứu đăng trên Tạp chí Y khoa The Lancet cho rằng, lễ hành hương Hajj “đòi hỏi phải đảm bảo kiểm soát y tế công cộng và lây nhiễm quan trọng nhất thế giới”. Theo họ, việc dòng người bị “ùn tắc nghiêm trọng” đồng nghĩa với việc các bệnh truyền nhiễm mới nổi có “tiềm năng để nhanh chóng trở thành dịch bệnh”.