Nga muốn gia nhập NATO nhằm "chấm dứt thù địch" nhưng bất thành

Mới đây, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã kỷ niệm 70 năm ngày thành lập. 70 năm trước, 12 đồng minh sáng lập đã gặp nhau để ký Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương vào năm 1949.

Được biết, sự hình thành của NATO vào năm 1949 được bắt đầu bởi bài phát biểu của Thủ tướng Anh Winston Churchill vào ngày 5/3/1946, bàn về "Bức tường sắt", mở ra thời kỳ Chiến tranh Lạnh giữa phương Tây với Liên Xô và dẫn đến việc thành lập khối NATO sau đó ba năm.

Ngay từ khi mới thành lập, nhiều người tin rằng khối quân sự này được tạo ra để chống lại Liên Xô trước kia và Nga hiện nay, nhưng không nhiều người biết tới việc Moskva từng 4 lần ngỏ ý tham gia NATO nhằm chấm dứt tình trạng đối đầu.

Moskva từng 4 lần ngỏ ý tham gia NATO nhằm chấm dứt tình trạng đối đầu

Theo đó, vào tháng 2/1954, Liên Xô đề xuất ký hiệp định an ninh tập thể toàn châu Âu với các nước thuộc khối Đồng minh trong Thế chiến II tại Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ở Berlin. Hiệp định này dự kiến thống nhất các nguyên tắc cơ bản trong liên minh chống Đức Quốc xã trước đó, với sự góp mặt của Mỹ, Anh và Pháp.

Khi đề xuất này bị các cường quốc phương Tây bác bỏ, Ngoại trưởng Liên Xô Vyacheslav Molotov cho biết Moskva muốn gia nhập NATO để giải tỏa căng thẳng quốc tế.

Ngày 31/3/1954, Bộ Ngoại giao Liên Xô đề nghị được gia nhập NATO với điều kiện liên minh này đứng trung lập. Ngày 7/5/1954, Mỹ, Anh và Pháp bác bỏ đề nghị với lý do việc kết nạp Liên Xô "không phù hợp với tôn chỉ phòng thủ và dân chủ" của khối.

Đến năm 1983, trong một cuộc họp Bộ Chính trị, Tổng bí thư đảng Cộng sản Liên Xô Yuri Andropov tiếp tục đề cập đến khả năng Liên Xô gia nhập NATO với lý do quan hệ giữa Moskva - Bắc Kinh đang xấu đi.

Tuy nhiên, nỗ lực này cũng không thành công do vụ máy bay chở khách Hàn Quốc xâm phạm không phận Liên Xô và bị tiêm kích Su-15 bắn hạ, khiến toàn bộ 269 người trên máy bay thiệt mạng, trong đó có một nghị sĩ quốc hội Mỹ.

Nguyên nhân vụ bắn hạ được kết luận là phi cơ Hàn Quốc không bật đèn định vị và không phản hồi yêu cầu của phi công tiêm kích Liên Xô.  Mỹ sau đó thừa nhận máy bay bị lệch lộ trình dù mang thiết bị định vị hiện đại.

Nhưng, NATO vẫn quy tất cả trách nhiệm cho Liên Xô và tổ chức cuộc tập trận quy mô lớn mang tên "Able Archer 83" vào ngày 7/11/1983 để răn đe.

Ngày 21/12/1991, sau khi Liên Xô tan rã, Moskva một lần nữa đánh tiếng gia nhập NATO. Tổng thống Nga Boris Yeltsin gửi thư đến trụ sở NATO tại Bỉ, bày tỏ mong muốn gia nhập tổ chức này trong tương lai trên mọi phương diện.

Tuy nhiên, yêu cầu của Nga đã không được đáp ứng. Thay vào đó, NATO đề nghị Nga tham gia Hiệp định Đối tác vì hòa bình (PfP) của khối vào năm 1994.

Năm 2002, sau khi Tổng thống Vladimir Putin nhậm chức, Nga lần thứ tư cân nhắc gia nhập NATO. Dù chiến dịch không kích Nam Tư năm 1999 của NATO đã khiến quan hệ song phương rơi xuống mức thấp nhất, nhưng vụ tấn công khủng bố ngày 11/9/2001 ở Mỹ lại mở ra cơ hội tiếp tục hợp tác, cùng nhau chống chủ nghĩa khủng bố giữa Nga và NATO.

Ngày 29/5/2002, Tổng thống Mỹ George W. Bush gặp với Tổng thống Putin ở Italy để ký kết hiệp định giúp Nga có tiếng nói bên cạnh NATO. Việc thành lập Hội đồng NATO - Nga được tất cả thành viên của khối tán thành.

Tuy nhiên, NATO vẫn coi Nga là mối đe dọa và không chấp nhận tư cách "thành viên đầy đủ" của Moskva. Hợp tác Nga - NATO bị phủ bóng bởi quá trình mở rộng liên tục của khối quân sự này về phía đông và trung Âu.

Từ 2010 đến nay, hai bên bắt đầu giai đoạn hợp tác mới, nhưng quan hệ liên tục thăng trầm do những bất đồng trong cuộc khủng hoảng Ukraine và việc Mỹ triển khai tên lửa ở châu Âu.

Cho đến hiện nay, dù liên minh và Nga tiếp tục duy trì các đường dây liên lạc quân sự mở, nhưng có vẻ như Nga giờ đây sẽ không bao giờ không còn ý định muốn trở thành thành viên NATO.