Sẽ không còn độc quyền trong kiểm định sản phẩm hàng hóa

Yêu cầu cắt giảm chi phí

Theo số liệu của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), hiện có khoảng 100.000 mặt hàng phải kiểm tra chuyên ngành và mỗi năm DN phải bỏ ra 28,6 triệu ngày công và 14.300 tỉ đồng chi phí cho kiểm tra chuyên ngành. Thủ tục kiểm tra chuyên ngành chiếm tới 50% thời gian thông quan. Có lô hàng Hải quan kiểm tra rồi nhưng không thông quan được, do 1-3 tháng sau Bộ chuyên ngành mới kiểm tra.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng, Tổ trưởng Tổ công tác cho biết hiện tỷ lệ các lô hàng XNK phải kiểm tra chuyên ngành tại giai đoạn thông quan lên tới 30-35% và Nghị quyết 19 của Chính phủ đã yêu cầu phải kéo giảm xuống còn 15%. Đồng thời Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ nhấn mạnh: "Tất cả các Bộ ngành phải chung nhận thức, quyết tâm cắt bỏ các giấy phép, thủ tục không cần thiết. Thủ tướng yêu cầu cắt giảm chi phí không chính thức và chính thức và năm 2017 là năm giảm chi phí cho doanh nghiệp”.

Hiện còn rất nhiều thủ tục chồng chéo, trong số các lô hàng phải kiểm tra chuyên ngành. Tỷ lệ hàng hóa làm thủ tục kiểm tra 2 - 3 lần chiếm 58%, trong 54% là kiểm tra 2 lần, còn lại kiểm tra 3 lần. Vẫn còn độc quyền trong đánh giá xuất nhập khẩu. Có mặt hàng thuộc nhóm đầu thế giới nhưng vẫn kiểm tra, trong khi kiểm tra của chúng ta thủ công là chính. Có những Bộ chỉ giao cho 1 cơ quan kiểm định, giám định, như vậy cả nước tập trung vào 1 cơ quan kiểm định, giám định. Từ đó cho thấy chi phí kiểm định rất lớn, hàng hóa phải vận chuyển từ Bắc vào Nam và ngược lại để kiểm định, giám định. Vì vậy cần xem xét lại cách làm, việc kết nối thông tin còn hạn chế, chưa áp dụng quản lý rủi ro.

Một mặt hàng chocolate cần 13 loại giấy phép, 12 nguyên liệu cần 12 loại giấy phép, cuối cùng phải xác nhận công bố thành phẩm. Mặt hàng sữa chua vừa phải kiểm dịch theo Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn, vừa phải kiểm tra an toàn thực phẩm theo Bộ Y tế. Kén tằm, hạt hướng dương cũng phải 2 Bộ…“Rất nhiều vấn đề thực tế như thế, chúng ta phải xử lý”, Bộ trưởng nói và cho biết thêm, có những mặt hàng phải thực hiện theo 4 văn bản của Bộ NN&PTNT gồm 3 thông tư và 1 quyết định của Bộ trưởng. Vì vậy thời gian tới sẽ tiến hành rà soát từng Bộ, đi vào từng thủ tục, chứ không dừng lại chung chung như hiện  nay.

 Bộ NN&PTNT có mặt hàng thức ăn chăn nuôi vừa gia súc, vừa thủy sản, có nguồn gốc từ động vật như bột cá, bột xương liên quan đến rất nhiều lần kiểm tra như vừa kiểm tra dịch thực vật, thủy sản, theo chất lượng các Bộ. Như vậy tạo ra sự kiểm tra chồng chéo cho một mặt hàng, có mặt hàng tới 2 Bộ kiểm tra. "Nhiều việc chúng ta vẫn "cài cắm" giấy phép như một điều kiện kinh doanh không hợp lý, không đúng quy định. Hoặc có Bộ ra văn bản không phải Thông tư nhưng yêu cầu này kia, tạo ra điều kiện, rào cản khác biệt"- Bộ trưởng Mai Tiến Dũng thẳng thắn.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng

Chủ tịch VCCI Vũ Tiến Lộc cho hay, trong kiểm tra chuyên ngành, không riêng Bộ Công Thương, các Bộ khác đều kiểm tra toàn bộ các lô hàng, phần lớn kiểm tra tiền kiểm, thủ tục kiểm tra còn nhiều bất hợp lý. Một lô hàng chồng chéo nhiều quy trình thủ tục chuyên ngành, có sự độc quyền trong kiểm tra... Vì vậy, rất cần sự phối hợp của Bộ Công Thương và các Bộ, đồng thời thực hiện đúng nguyên tắc NQ 19 đề ra, quản lý rủi ro, kiểm tra ngẫu nhiên, không kiểm tra toàn bộ lô hàng, chủ yếu là chuyển sang hậu kiểm.

Kiểm tra chuyên ngành có nhiều chồng chéo

Cũng theo ông Vũ Tiến Lộc, hiện nay phần lớn vẫn chủ yếu kiểm tra tiền kiểm, thủ tục kiểm tra còn nhiều bất hợp lý, chồng chéo. Như quy định kiểm dịch thú y vẫn áp vào thực phẩm đóng gói. Điều này không phù hợp với Luật An toàn thực phẩm, nên cần bãi bõ quy định này.

Tuy nhiên, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) Nguyễn Thanh Phong lại cho rằng, quá trình kiểm tra chuyên ngành cho thấy có sản phẩm chồng chéo giữa y tế, nông nghiệp, công thương. Chẳng hạn, Luật An toàn thực phẩm không quy định kiểm dịch nhưng trong Luật Thú y lại quy định. Trong khi Bộ Y tế không thể bắt Bộ NN&PTNT không thực hiện, ông Phong cho hay.

Còn về thông tin mặt hàng chocolate “cõng” đến 13 giấy phép, Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm tỏ ra bất ngờ. Ông cho biết, “không hiểu thông tin này từ đâu”, vì nguyên liệu do doanh nghiệp tự kê khai.

Bộ trưởng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Mai Tiến Dũng thẳng thắn cho rằng, việc kiểm tra chồng chéo cũng là một vấn đề, nhưng thực tế là kiểm tra nhiều nhưng phát vi phạm lại rất ít. Vậy nên quan trọng là từ thực tế để phát hiện những bất cập, từ đó đề xuất sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Theo TS Nguyễn Đình Cung, Viện trưởng CIEM, sự chồng chéo thủ tục như vậy, DN phàn nàn từ 5 năm nay rồi. Ông Cũng nhấn mạnh, phản ứng của DN với thủ tục kiểm tra chuyên ngành xoay quanh 5 không: không hợp pháp hợp lý, không minh bạch, không tiên lượng được, không hiệu lực và không phù hợp với thông lệ quốc tế. Việc không minh bạch thể hiện ở chỗ thủ tục quy định bao nhiêu hồ sơ, khi nộp nhân viên thụ lý yêu cầu nhiều hồ sơ khác ngoài quy định. Ví dụ như yêu cầu hợp đồng dán nhãn tiếng Việt, những yêu cầu đó không liên quan gì đền vệ sinh an toàn thực phẩm.

Tranh luận lại ý kiến này, ông Nguyễn Thanh Phong cho rằng  duy nhất Nhật Bản và một số nước phát triển châu Âu, trong ASEAN có Singapore là không có việc tiền kiểm mà chuyển sang hậu kiểm. Còn lại tất cả từ Trung Quốc đến Thái Lan, Philippines trên từng sản phẩm đều có số giấy phép sản xuất trên mã sản phẩm. Còn nếu có ý  kiến DN phản ánh cơ quan này sẽ xử lý ngay.

Kết luận buổi làm việc, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng nhấn mạnh, các bộ, ngành có nhiều đổi mới, sáng tạo, thực hiện rất quyết liệt, nhưng áp lực chi phí cho DN quá lớn. Vì vậy, Thủ tướng yêu cầu tập trung cải cách thủ tục hành chính để giảm chi phí chính thức và không chính thức.

Các Bộ, ngành cần khẩn trương hoàn thành việc sửa đổi, bổ sung các văn bản theo hướng 1 văn bản điều chỉnh kiểm tra nhiều mặt hàng thay vì 1 mặt hàng chịu sự điều chỉnh của nhiều văn bản; rà soát, thu hẹp danh mục, số lượng hàng hóa phải kiểm tra chuyên ngành; công khai, minh bạch; tiến tới quy định rõ mặt hàng nào kiểm tra tiền kiểm, mặt hàng nào kiểm tra hậu kiểm.

Cùng với đó, không độc quyền trong kiểm định, giám định nhằm tháo gỡ khó khăn cho DN; khắc phục tình trạng 1 mặt hàng nhiều Bộ kiểm tra chuyên ngành. Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ cho biết, Tổ công tác sẽ đề xuất, 1 mặt hàng chỉ 1 Bộ chủ trì kiểm tra và chịu trách nhiệm, tăng cường sự phối hợp của các bộ, ngành để vừa không phải “bộ này về, bộ kia đến”, vừa giảm chi phí, thời gian cho DN…

Bộ trưởng Mai Tiến Dũng cho biết sau cuộc họp này, Tổ công tác sẽ đi rà soát từng Bộ như Bộ Công Thương có 1.220 thủ tục. Tinh thần chỉ đạo của Thủ tướng đi vào cụ thể từng thủ tục của từng Bộ, các Bộ phải lý giải vì sao thủ tục này để, thủ tục khác thì cắt.