Đảm bảo công bằng trong bồi thường GPMB dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành

Tránh tạo sự chênh lệch quá lớn trong bồi thường

Theo Tờ trình của Chính phủ, Dự án đầu tư xây dựng CHKQT Long Thành là dự án quan trọng quốc gia, có quy mô thu hồi đất lớn, được quy hoạch từ năm 2005 nên trong nhiều năm qua, người dân sống trong vùng dự án bị hạn chế quyền sử dụng đất, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn nên cần sớm thực hiện nhằm ổn định cuộc sống của người dân, đảm bảo quyền lợi chính đáng của người dân có đất bị thu hồi.

Chủ trương đầu tư Dự án đầu tư xây dựng CHKQT Long Thành đã được Quốc hội thông qua, việc triển khai thực hiện trước công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là hết sức cần thiết.

Theo quy hoạch phát triển KT - XH của huyện Long Thành đã được phê duyệt, có 2 khu tái định cư có thể phục vụ nhu cầu tái định cư cho dự án (khu Lộc An - Bình Sơn và khu Bình Sơn); các khu tái định cư này có vị trí thuận lợi, kết cấu hạ tầng được quy hoạch xây dựng để trở thành đô thị, đây là những khu tái định cư có điều kiện đảm bảo cho người dân tái định cư có điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn so với hiện tại.

Tổng diện tích phải thu hồi của dự án là 5.586,14 ha và tổng mức đầu tư của dự án khoảng 23.049 tỷ đồng, trong đó kinh phí bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là 18.054,0 tỷ đồng.

Theo lộ trình thực hiện, Chính phủ cho biết, sẽ chỉ đạo xây dựng phương án thực hiện công tác thu hồi đất một lần cho toàn bộ dự án. Tuy nhiên, do khối lượng công việc quá lớn nên không thể triển khai trong một năm mà sẽ được UBND tỉnh Đồng Nai thực hiện liên tục từ năm 2018 với Khung chính sách đã được Thủ tướng phê duyệt và nguồn được bố trí. Trước mắt ưu tiên triển khai trước việc đầu tư xây dựng hạ tầng Khu dân cư, tái định cư Lộc An - Bình Sơn; xây dựng nghĩa trang; ưu tiên chi trả bồi thường GPMB phạm vi giai đoạn 1 của dự án và tiếp tục thu hồi phần diện tích còn lại của dự án.

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Kinh tế nhận thấy, một trong các nguyên tắc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất theo quy định của Luật Đất đai là phải bảo đảm dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư nêu trong Báo cáo chưa bao quát hết phạm vi, đối tượng bị ảnh hưởng khi Nhà nước thu hồi đất thực hiện dự án. Đặc biệt là cơ chế, chính sách bồi thường, hỗ trợ đối với tổ chức kinh tế (nông trường, doanh nghiệp); cần phân biệt rõ sự khác biệt về cơ chế bồi thường với cơ chế hỗ trợ. Vì vậy đề nghị rà soát, bổ sung một số đối tượng…cho phù hợp.

Khi thảo luận về nội dung này, nhiều ý kiến trong Ủy ban Kinh tế băn khoăn về tính chính xác của số liệu diện tích đất ở, trong tổng diện tích 5.000 ha chỉ có 35,64 ha đất ở và cho rằng, nếu số liệu này không chính xác sẽ dẫn đến kinh phí bồi thường, hỗ trợ phát sinh lớn khi thực hiện. Do vậy, đề nghị rà soát lại cơ cấu các loại đất thu hồi xây dựng Dự án Cảng HKQT Long Thành, nhất là đất ở. Có ý kiến đề nghị cần rà soát về công suất thiết kế sân bay để tính toán nhu cầu sử dụng đất cho phù hợp, đồng thời cân nhắc khi quy định về chính sách bồi thường, hỗ trợ để không tạo ra sự chênh lệch quá lớn về mức bồi thường, hỗ trợ giữa các dự án trên cùng địa bàn tỉnh Đồng Nai, tránh khiếu kiện của người dân có đất bị thu hồi.

Cần cân nhắc đến lợi ích lâu dài

Thảo luận tại Hội trường, các đại biểu cho rằng, còn thiếu dữ liệu chi tiết để tính toán chắc chắn, chính xác quy mô đất cần thu hồi, tổng bồi thường, phương án hỗ trợ, chuyển đổi nghề nghiệp, tái định cư; chưa đánh giá đầy đủ tác động của dự án đối với việc này. Theo Báo cáo, trong 2018 – 2019 sẽ xây dựng xong một khu tái định cư với diện tích 280 ha và có 4.823 lô đất trong đó 98% dành để tái định cư cho hơn 4.000 hộ. Giai đoạn 2019 – 2020 xây dựng tiếp khu tái định với diện tích 282,79ha phân thành 1539 lô đất và có 30% để tái định cư cho 469 hộ. Phương án này ngoài diện tích tái định cư còn dư ra 1.166 nền đất để xây dựng nhà ở theo mô hình phát triển khu đô thị mới.

Tuy nhiên, việc xây khu tái định cư có bất cập: Với những khu vực quy hoạch xây dựng đô thị mới thì giá đất trên thị trường thay đổi hàng ngày. Trong khi 4.727 hộ khu tái định cư giai đoạn 1 đã nhận đền bù xong trong giai đoạn 2018 – 2019 thì 469 hộ ở giai đoạn hai đến 2020 mới đền bù di dời tái định cư. Khi đó, giá đất trên thị trường tăng lên rất nhiều, nhà nước sẽ thực hiện đền bù theo giá thị trường hay giá giai đoạn trước? Đây chính là nguyên nhân để gây khiếu kiện trong giải phóng mặt bằng và đền bù tái định cư hiện nay.

Các đại biểu cũng dẫn chứng, kinh nghiệm thế giới cho thấy khi hình thành một sân bay quốc tế lưu lượng 25 triệu – 50 triệu hành khách mỗi năm thường kéo theo sự phát triển của các trung tâm thương mại, trung tâm cư trú… như vậy thường sẽ phát triển thành thành phố sân bay. Sân bay quốc tế Long Thành được xây dựng với lưu lượng tới 100 triệu hành khách mỗi năm, nằm ở trung tâm của vùng kinh tế trọng điểm Đông Nam Bộ, cách TP Hồ Chí Minh 40 km, cách Biên Hòa 30 km, cách Vũng Tàu 70km. Nước ta đang trong quá trình đô thị hóa nhanh vì tỉ lệ đô thị hóa hiện nay chưa đạt 4%, do vậy chắc chắn khu vực sân bay Long Thành sẽ hình thành khu đô thị mới theo hướng dịch vụ và trung tâm phát triển gần sân bay với hàng ngàn hecta.

ĐB Hoàng Văn Cường phát biểu

Và việc hình thành khu tái định cư tại Bình Sơn với quy mô 289,79 ha sẽ phá vỡ quy hoạch để hình thành thành phố sân bay hiện đại trong tương lai tại khu vực này. Vì vậy, theo đại biểu chỉ nên quy hoạch một khu tái định cư và điều chỉnh lại các quy mô của những lô đất đã quy hoạch tái định cư với diện tích quá lớn từ 250 – 300 m2.

Các ý kiến khác thì cho rằng tái định cư với những lô đất lớn như thế này là không phù hợp với điều kiện của những người dân phải tái định cư ở khu vực đó. Với điều kiện đó chỉ cần một khu tái định cư là có thể đủ đảm bảo vượt quá 5.196 lô đất đảm bảo tái định cư một lần. Đồng thời, đề nghị Chính phủ sớm quy hoạch ngay một thành phố Long Thành song song với việc xây dựng sân bay. Nếu làm được sẽ mang lại nguồn thu hàng trăm ngàn tỉ, không những thế, còn giúp nơi đây  phát triển thành trung tâm hiện đại ở khu vực Đông Nam Bộ.

Cùng với đó là tính toán lại việc quy hoạch khu nghĩa trang tại xã Bình An. Theo báo cáo sẽ quy hoạch khu nghĩa trang 50,9ha tại đây, trong đó 20ha là khu nghĩa trang nhân dân phục vụ cho dự án tái định cư, còn lại giao cho Công ty TNHH Hoa Viên Bình An để kinh doanh.

ĐB Hoàng Văn Cường phân tích: trong phạm vi cách thành phố lớn từ 40  - 70 km như hiện nay thì giá bán mỗi m2 đất đặt phần mộ cho người chết có khi còn cao hơn giá đất xây dựng cho người sống. Với vị trí đắc địa như Long Thành, đặc biệt tại xã Bình An là xã nằm trong trung tâm phát triển đô thị trong tương lai thì đất nghĩa trang có thể còn cao hơn nhiều so với đất đô thị, đất biệt thự. Do vậy, đề nghị cân nhắc bài học kinh nghiệm từ nghĩa trang Văn Điển ở Hà Nội, quy mô chưa đến 20 ha nhưng là vật cản rất lớn thu hút đầu tư phát triển đô thị hóa xuống phía Nam của thủ đô Hà Nội.

Vì thế, nếu quy hoạch nghĩa trang tại Bình An với diện tích đất gần gấp 3 lần nghĩa trang Văn Điển hiện nay thì cần cân nhắc giữa lợi ích trước mắt, nhưng hậu quả lâu dài, sẽ cản trở sự phát triển của cả một khu vực trung tâm Đông Nam Bộ. “Tôi e ngại với quy hoạch và tầm nhìn cho dự án như thế thì Long Thành rất khó trở thành thành phố sân bay mà trở thành một thành phố nghĩa trang”, ĐB Hoàng Văn Cường lo ngại.

Còn ĐB Dương Trung Quốc thì cho rằng, người dân Đồng Nai, đặc biệt là người dân khu vực Long Thành rất mong muốn dự án sớm được thực hiện, bởi vì 12 năm gần như là một dự án treo. Chúng ta có quá nhiều dự án lớn kiểu “đầu chuột đuôi voi”, đưa ra thì đơn giản nhẹ nhàng nhưng cuối cùng dự án phình ra ghê gớm, tạo bức xúc cho người dân. Vì vậy, phải giám sát chặt chẽ để đảm bảo tính  khả thi của dự án, ĐB nêu. 

PV