Kiểm soát quyền lực

Có nhà nghiên cứu đã nhận xét rằng, bệnh tham nhũng là do một loại “vi rút” quyền lực nguy hiểm nhưng chưa có vắc xin đặc hiệu để phòng ngừa hiệu nghiệm. Lọai vi rút này đã có những biến thể kháng vắc xin đang gây bệnh trong hệ thống. 

Tình trạng nhũng nhiễu tiêu cực xảy ra ở những cơ quan có dịch vụ công độc quyền như thuế vụ, hải quan, cảnh sát giao thông, thanh tra các cơ quan có quyền cấp phép xây dựng, giấy phép kinh doanh và các loại giấy phép khác. Tham nhũng xảy ra phổ biến tại những dự án xây dựng hạ tầng bằng cách “rút ruột” công trình, khó giám sát, thanh tra.

Gần đây hơn, tham nhũng trong các cuộc chạy chức chạy quyền, bổ nhiệm siêu tốc cho người thân, người nhà vào các chức vụ ở các cơ quan nhà nước và nhất là các cơ quan dễ “thu hồi vốn”. Kiểu tham nhũng này chính là tham nhũng quyền lực. Điều đáng sợ là những cán bộ tham nhũng quyền lực không nhận ra sai phạm của mình mà thường ngụy biện bằng những mỹ từ. Chỉ xin nêu một thí dụ trong vụ bổ nhiệm siêu tốc “hot girl Thanh Hóa” đang gây dư luận rất xấu trong xã hội. Phản ứng chiếu lệ quanh co của cơ quan có trách nhiệm ở Thanh Hóa cho thấy nhiều sự bất thường trong vụ việc này.

Cựu Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng

Đặc biệt hơn, nghiêm trọng hơn và điển hình hơn là những sai phạm kéo dài và liên tục trong công tác bổ nhiệm cán bộ vào lúc “hoàng hôn nhiệm kỳ” của hai đời Tổng Thanh tra Trần Văn Truyền, Huỳnh Phong Tranh và gần hơn là Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng. Ông Hoàng đã bị Ban Bí thư, Quốc hội, Chính phủ quyết định kỷ luật.

Về hiện tượng tham nhũng vặt, có thể giải thích từ việc công chức cấp dưới sau khi phải chi những khoản chạy cho cấp trên nên đã phải sách nhiễu vòi vĩnh vặt để thu hồi số “vốn” đã bỏ ra.

Các chuyên gia nhấn mạnh rằng quyền lực về bản chất cũng hàm chứa mầm mống tham nhũng. Trong thực tế, thành công trong cuộc chiến chống tham nhũng không nhiều nên rất ít quốc gia thông báo giảm được tham nhũng. Nhưng tham nhũng không phải là không thể loại trừ. Bài học mới nhất từ Hàn Quốc cho thấy bà Tổng thống bị phế truất cũng vì dung túng tham nhũng. Thành công của vùng lãnh thổ Hồng Kông, của Singapore về chống tham nhũng và làm trong sạch bộ máy có thể là bài học cho các chính phủ muốn loại trừ tham nhũng.

Một tài liệu nghiên cứu chỉ ra rằng tham nhũng có thể thay đổi hình thức, mức độ phụ thuộc vào sự biến đổi của quyền lực độc quyền, quyền tuỳ ý quyết định mà các quan chức sử dụng và mức độ trách nhiệm mà họ phải chịu về hành động của mình. 

Mới đây khi nói về giám sát quyền lực đã có ý kiến đề xuất cần “nhốt quyền lực vào cái lồng pháp luật”, nghĩa là có cơ chế chính sách giám sát quyền lực. Nếu để quyền lực tự tung tự tác thì không thể chống tham nhũng! 

Bảo Dân