Tết buồn ở xóm “Việt kiều”

Khi cái Tết Nguyên đán đã cận kề, nhiều gia đình ở đây chỉ mong có được bát cơm, không phải lo chạy ăn từng bữa. 

Tiêu điều ở xóm “Việt kiều” 

Nếu tính theo đường chim bay thì xóm Việt Kiều tại khu vực lòng hồ Dầu Tiếng chỉ cách trung tâm huyện lị Tân Châu (Tây Ninh) chừng vài chục phút chạy xe. Chỉ vậy thôi nhưng ở đó là một thế giới khác, một thế giới bấn nghèo, tạm bợ, buồn tê tái. Nơi đây có vài chục căn nhà xiêu vẹo nhưng lại là nơi trú ngụ của vô vàn những số phận trôi dạt, cùng khổ, không lối thoát. Tôi đã gặp những đứa trẻ thịt da ngoang nguếch, những người đàn bà da xanh bủng và những cụ già lụ khụ, cô đơn trong những căn chòi hôi hám, rách nát ấy để nghe tiếng thở dài nằng nặng, rưng rưng khi cái Tết đã cận kề.

Căn chòi đầu tiên mà chúng tôi đến thăm được dựng lên cách đây 3 tháng. Chưa đầy 10m2 nhưng đó lại là nơi sinh hoạt của 11 con người. Họ là những người mới nhất vừa di cư từ Biển Hồ - Campuchia về đây sinh sống. Chủ nhà, anh Phan Văn Thắng thật thà: “Trên đó làm ăn khó khăn quá trời. Thấy bị ép buộc quá, làm không được thì giờ về sinh sống ở đây. Về đã ba tháng nay, tui vẫn đang loay quay chưa biết những ngày tới sẽ ra sao, làm gì để gồng gánh nuôi 6 miệng ăn".

Chật chội, thiếu thốn là vậy, công ăn việc làm lại không có, con cái thì nheo nhóc, song với những con người này, cuộc sống hiện tại vẫn an toàn và tốt hơn rất nhiều so với những năm tháng mưu sinh cơ cực nơi xứ người. Chị  Lê Thị Riêng, một chủ hộ khác kể lại rằng, họ đã phải trốn chui lủi suốt dọc hành trình trở về nước. Chị bảo: “Về đây mấy người quen biết cho đi làm cùng, cũng kiếm được chút tiền, mua được chiếc xuồng, giờ đi đổ lưới, vợ chồng cũng sống đủ qua ngày”.

Ông Lê Văn Phùng năm nay 82 tuổi là người lớn tuổi nhất ở xóm Việt kiều ấp Cây Khế, xã Tân Hòa, huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh. 13 năm trở về nước, tài sản của 8 con người mang danh “Việt kiều hồi hương” chỉ là những tay lưới chắp vá và ba không: Không giấy tờ tùy thân, không hộ khẩu và không cả… tương lai. Phần lớn cuộc đời ông Phùng đã sống trên Biển Hồ - Campuchia như những ngư dân nghèo mưu sinh nhờ con tôm, con cá. Tuổi trẻ đã đi qua, sức khỏe đã cạn kiệt dần theo năm tháng, nay ông Phùng trở về quê hương vẫn trong cảnh nghèo khó. Nóc nhà tạm của ông dựng ngay bên mép hồ Dầu Tiếng, là phần đất lấn chiếm rừng phòng hộ. Ngày qua ngày, ông vẫn canh cánh một nỗi lo có thể bị giải tỏa bất cứ lúc nào.

 Vợ chồng anh Phan Văn Thắng cùng 6 đứa con “trứng gà, trứng vịt”

Những đứa trẻ chúng tôi gặp ở nơi đây, có đứa được sinh ra tại Biển Hồ - Campuchia, cũng có đứa được “chôn nhau, cắt rốn” ngay tại xóm Việt Kiều này, nhưng chúng có chung một hoàn cảnh: Không có giấy khai sinh, không hộ khẩu! Đàn trẻ nheo nhóc, còi cọc vì thiếu thốn ấy đã khiến chúng tôi không khỏi xót xa. Chỉ vừa lẫm chẫm biết đi, chúng đã phải theo cha mẹ bươn trải kiếm sống. Và cha mẹ chúng, vì đông con, vì còn quá nhiều thứ để lo toan nên nhiều người đôi khi không nhớ chính xác tên, tuổi các con của mình.

Biết những người đi trước về nước được yên ổn làm ăn, lần lượt từng hộ dân từ bên kia biên giới lại kéo về theo. Tính đến giờ, toàn xã Tân Hòa có gần 100 hộ với trên 300 nhân khẩu là Việt kiều trở về từ Campuchia. Không ai có một mảnh giấy tùy thân, không đất đai, nhà cửa, không công ăn việc làm và đều không biết chữ. Những người dân ở đây hàng ngày phải đi đánh bắt cá trên hồ Dầu Tiếng hay làm thuê kiếm sống. 

Những hệ lụy buồn

Một vùng biên giới đang bình yên bỗng dưng có hàng trăm người không gốc gác, lai lịch, không giấy tờ tùy thân đến cư ngụ ngay trong lòng hồ Dầu Tiếng - một hồ thủy lợi có dung tích nước lớn nhất Đông Nam Á. Điều đáng nói, trong dòng người hồi hương về nước cũng là một cơ hội cho các thế lực thù địch lợi dụng để cài cắm, móc nối, xâm nhập nhằm hoạt động chống phá Đảng và Nhà nước. Rồi vấn đề tội phạm tìm cách trà trộn, ẩn náu vào xóm Việt kiều không mảnh giấy lận lưng… cũng làm cho chính quyền địa phương và các lực lượng chức năng nơi đây mất ăn, mất ngủ.

Hàng ngày, các cán bộ chính quyền phải thay phiên nhau bám chặt địa bàn, đến từng nhà, nhắc từng người: Một ngày sống trên đất Việt Nam phải tuân thủ nghiêm ngặt luật pháp của Nhà nước Việt Nam cũng như các quy định của địa phương. 

Nhiều người dân ở xã Tân Hòa, huyện Tân Châu, tỉnh Tây Ninh cũng tỏ ra lo lắng về việc các hộ dân đang ngày một nhiều thêm. Mỗi một căn chòi mọc lên là đồng nghĩa với vài cây rừng phải bị đốn hạ, an ninh trật tự vùng biên rối loạn, vệ sinh môi trường ở địa phương càng thêm nhếch nhác… Không đất đai, nhà cửa; không giấy tờ tùy thân, thậm chí không nhớ nổi cả gốc tích họ hàng của mình. Những con người "ba không" ở cái xóm Việt Kiều này như anh Thắng, chị Riêng, hay ông Phùng đều đang mong ngóng cháy lòng để được Nhà nước Việt Nam cho phép nhập quốc tịch. Họ không dám mong được hưởng các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước, nhưng họ mong có một tấm giấy thông hành để có thể mưu sinh ổn định ngay trên quê hương gốc rễ, cội nguồn.

Những cư dân trên lòng hồ Dầu Tiếng

Đem mong muốn này của bà con đến gặp lãnh đạo UBND tỉnh Tây Ninh thì được biết, đối với các làng Việt kiều này, địa phương đang tháo gỡ từng bước. Trước mắt là vấn đề rà soát, hướng dẫn cho bà con kê khai lại nhân thân để tiến hành cấp lại chứng minh nhân dân. Tỉnh Tây Ninh cũng đã có những văn bản đề nghị Bộ Tư pháp có hướng dẫn cụ thể, cho phép thực hiện một số chính sách nhập tịch, nhập khẩu cho bà con thuộc diện đặc biệt - những người không còn bất kỳ giấy tờ tùy thân nào. Tuy nhiên, để làm được như vậy không phải là vấn đề đơn giản. Cần có sự vào cuộc của các ban, ngành liên quan như Công an, tư pháp, giáo dục… 

Được biết, trước đây UBND huyện Tân Châu cũng đã tổ chức hội nghị triển khai kế hoạch thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật về quốc tịch, hộ tịch, hộ khẩu đối với đồng bào là Việt kiều từ Campuchia trở về Việt Nam hiện đang sinh sống trên địa bàn huyện Tân Châu. Theo đó, việc giải quyết vấn đề quốc tịch, hộ tịch, hộ khẩu cho các đối tượng phải đảm bảo các điều kiện theo quy định, bao gồm: Những trẻ em được sinh ra trên lãnh thổ Việt Nam mà bố mẹ đều từ Campuchia trở về và không có các giấy tờ chứng minh quốc tịch; những người từ Campuchia trở về Việt Nam sinh sống dưới 20 năm nhưng có thể chứng minh được quốc tịch Việt Nam; những người về Việt Nam từ sau năm 1989 mà không có giấy tờ hộ tịch, quốc tịch; những người đã có các giấy tờ chứng minh hộ tịch, quốc tịch Campuchia.

Trên địa bàn tỉnh Tây Ninh hiện có gần 3.000 người là đối tượng di cư từ Biển Hồ - Campuchia trở về, trong đó, có khoảng 1.000 trẻ đang trong độ tuổi đến trường. Tuy nhiên, hiện vẫn còn rất nhiều trẻ chưa được làm giấy khai sinh. Với thực tế này, ngay cả khi linh động, tạo ngoại lệ, ngành GD&ĐT tỉnh Tây Ninh vẫn gặp khó khi giải quyết quyền lợi đến trường cho con em Việt kiều. Trên thực tế, trong nhiều năm qua, lãnh đạo Sở GD&ĐT tỉnh Tây Ninh luôn có chủ trương nhận các em vào học rồi từng bước giải quyết, tháo gỡ khó khăn sau, nhưng vẫn rất cần có một giải pháp toàn diện hơn để giúp các em có thể hòa nhập và học hành ổn định.

Rõ ràng, hành trình trở về của những Việt kiều này, bao gồm cả việc đảm bảo cuộc sống và sự công nhận về mặt pháp luật đang là một bài toán nan giải cho chính quyền các cấp. Những người lớn tuổi như ông Phùng, anh Thắng, chị Riêng, có thể không tính đến việc sẽ sống như thế nào, bởi gần trọn kiếp người, họ đã lang bạt, mưu sinh trong vất vả. Nhưng, còn những đứa trẻ đang tất tả mưu sinh trước mắt chúng tôi đây, cuộc đời các em, tương lai các em đang chỉ mới bắt đầu.

Trung Quân