Thống kê kinh tế ngầm: Dự kiến trình Chính phủ đề án trong tháng 2

Tại buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 1/2018, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Thế Phương cho biết Bộ Kế hoạch và Đầu tư được Thủ tướng Chính phủ giao hoàn thiện Đề án thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát.

Dự kiến Bộ KH&ĐT sẽ trình đề án thống kê kinh tế ngầm trong tháng 2 này. Ảnh minh họa

Theo Thứ trưởng Nguyễn Thế Phương, khu vực kinh tế chưa được quan sát là một khái niệm bao gồm 5 thành tố.

Thành tố thứ nhất bao gồm các hoạt động kinh tế ngầm (underground), là những hoạt động kinh tế hợp pháp nhưng bị giấu diếm có chủ ý, nhằm tránh phải nộp thuế (thuế thu nhập, thuế GTGT), tránh đóng bảo hiểm xã hội, tránh thực hiện các quy định của Nhà nước, ví dụ như về mức lương tối thiểu, số giờ làm việc tối đa, điều kiện sức khỏe cho người lao động… tránh thực hiện các thủ tục pháp lý, hành chính cũng như thực hiện báo cáo tài chính, báo cáo thống kê.

Thành tố thứ hai là các hoạt động kinh tế bất hợp pháp, bao gồm các hoạt động kinh tế bị  pháp luật cấm, ví dụ như sản xuất, buôn bán ma túy, mại dâm, buôn người… Các hoạt động kinh tế không bị pháp luật cấm nhưng do các nhà sản xuất trái phép thực hiện cũng thuộc vào các hoạt động kinh tế bất hợp pháp.

Thành tố thứ 3 là hoạt động của các đơn vị sản xuất kinh doanh tham gia quá trình sản xuất hàng hóa, dịch vụ với mục tiêu cơ bản là tạo công ăn việc làm, thu nhập cho những người thực hiện hoạt động kinh tế đó.

Các hoạt động này thường hoạt động quy mô nhỏ, tổ chức sản xuất đơn giản, ít có phân định rõ ràng giữa lao động và vốn của cơ sở kinh doanh với hộ gia đình. Mối quan hệ giữa người lao động và sử dụng lao động dựa trên nền tảng tạm thời, gia đình chứ không dựa trên hợp đồng chính thức.

Thành tố thứ 4 là hoạt động kinh tế hộ gia đình, tự sản tự tiêu của hộ gia đình bao gồm các hoạt đông sản xuất của hộ gia đình tạo ra sản phẩm để tự tiêu dùng và tích lũy cho chính những thành viên trong gia đình (như trồng trọt, chăn nuôi, hoạt động tạo ra sản phẩm vật chất khác phục vụ nhu cầu trong hộ gia đình), các hoạt động xây nhà để ở, tự sửa chữa nhà, tự tích lũy tài sản cố định khác, hoạt động giúp việc cho gia đình.

“Một số hoạt động do hộ gia đình tự làm để phục vụ đời sống hằng ngày không được coi là hoạt động phi kinh tế (như nấu cơm, lau nhà, giặt quần áo…). Tuy nhiên, nếu những việc này được thực hiện bằng hình thức thuê người ngoài làm thì được tính là hoạt động kinh tế phi chính thức”, ông Phương lưu ý.

Thành tố thứ 5 là hoạt động kinh tế bị bỏ sót do chương trình thu thập dữ liệu cơ bản, bao gồm cả các hoạt động kinh tế đáng lý phải thu thập thông tin nhưng bị bỏ sót trong quá trình thu thập số liệu do điều tra không bao phủ đầy đủ phạm vi hoặc đối tượng điều tra không hợp tác…

Trên cơ sở nghiên cứu ban đầu, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã xây dựng Đề án thống kê khu vực kinh tế chưa được quan sát và hiện đang xin ý kiến các bộ ngành liên quan về Đề án này. Dự kiến Bộ sẽ trình Chính phủ ban hành Đề án trong tháng 2/2018.

Liên quan đến khu vực kinh tế ngầm, tại buổi họp báo công bố kết quả sơ bộ tổng điều tra kinh tế năm 2017, ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê cho biết ước tính quy mô hoạt động kinh tế phi chính thức không đến 30% so với GDP.