Hà Nội phải trả lời được vì sao Luật Thủ đô chưa phát huy được hiệu quả như mong đợi

Chiều tối 30/10, Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội tổ chức Hội nghị lấy ý kiến của các đồng chí Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào nội dung sửa đổi, bổ sung Luật Thủ đô.

Đồng chí Vương Đình Huệ, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội và đồng chí Đinh Tiến Dũng, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy, Trưởng đoàn đại biểu Quốc hội thành phố, Trưởng ban Chỉ đạo xây dựng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) chủ trì hội nghị.

Đề xuất sửa đổi toàn diện Luật Thủ đô

Báo cáo về công tác xây dựng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi), Chủ tịch UBND thành phố Chu Ngọc Anh, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo xây dựng dự thảo Luật Thủ đô (sửa đổi) cho biết, Luật Thủ đô năm 2012 được Trung ương quan tâm chỉ đạo, các bộ, ngành, địa phương ủng hộ và được Quốc hội khóa XIII thông qua tại kỳ họp thứ tư, ngày 21/11/2012, với mong muốn là một đạo luật quan trọng có tính chất đột phá, mở đường về mặt thể chế cho sự phát triển của Thủ đô. Tuy nhiên, qua 8 năm thi hành, Luật Thủ đô đã bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế, hiệu lực, hiệu quả trong tổ chức thi hành không cao, dẫn đến khó đi vào cuộc sống.

Luật Thủ đô năm 2012 còn mang tính nguyên tắc, có tính mục tiêu, định hướng chung, mà chưa có những quy định cụ thể để áp dụng trực tiếp, xử lý các vấn đề tồn tại do lịch sử để lại (như vấn đề ùn tắc giao thông, thoát nước, xử lý nước thải, nhà tập thể cũ, di dời các cơ sở ô nhiễm, bệnh viện, cơ sở đại học, chỉnh trang, tái thiết bộ mặt đô thị…) hoặc những vấn đề mới phát sinh trong từng lĩnh vực quản lý, phát triển Thủ đô. Luật cũng chưa có những quy định mang tính đặc thù, vượt trội đúng với vị trí, vai trò của Thủ đô, nhằm tạo thể chế thuận lợi để xây dựng, phát triển Thủ đô nhanh và bền vững…

Từ kết quả tổng kết, thành phố Hà Nội đang nghiên cứu đề xuất việc sửa đổi toàn diện Luật Thủ đô nhằm giải quyết những hạn chế, bất cập, tháo gỡ vướng mắc, điểm nghẽn về thể chế, tạo khuôn khổ pháp lý phù hợp giúp Thủ đô phát huy tiềm năng, thế mạnh, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực để phát triển, xứng đáng với vị trí, vai trò của Thủ đô, yêu cầu của Đảng, Nhà nước và mong muốn của nhân dân cả nước đối với Thủ đô Hà Nội.

Thảo luận tại hội nghị, đại diện Ủy ban Thường vụ Quốc hội ghi nhận, đánh giá cao công tác lãnh đạo, chỉ đạo chủ động, từ sớm, từ xa của Thành ủy Hà Nội triển khai tổng kết, đề xuất định hướng sửa đổi Luật Thủ đô; quá trình thực hiện đã thể hiện sự thận trọng, cầu thị và chủ động phối hợp với các bộ, ngành và các Ủy ban của Quốc hội.

Xác định rõ nguyên nhân vấn đề để đề xuất sửa đổi Luật thật xác đáng

Phát biểu tại hội nghị, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nhất trí với đề xuất của Hà Nội về việc sửa đổi toàn diện Luật Thủ đô và nêu rõ, với tinh thần chủ động, thực hiện vai trò dẫn dắt hoạt động lập pháp, Quốc hội Khóa XV đã xây dựng định hướng chiến lược lập pháp cho cả nhiệm kỳ và đã được Bộ Chính trị thông qua với 137 nhiệm vụ, trong đó, đã có nhiệm vụ sửa đổi Luật Thủ đô.

Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao việc Hà Nội đang tiến hành tổng kết song song việc thi hành Luật Thủ đô, tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 11-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô giai đoạn 2011-2020; triển khai lập Quy hoạch Thành phố, Điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050… Đây là những công việc hệ trọng, có quan hệ mật thiết, thống nhất với nhau, trong đó Nghị quyết của Bộ Chính trị về phương hướng nhiệm vụ phát triển Thủ đô giai đoạn 2021-2030, định hướng đến 2045 sẽ là cơ sở chính trị đặc biệt quan trọng cho việc xây dựng quy hoạch Thành phố, điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô và định hướng sửa đổi Luật Thủ đô. Những nhiệm vụ này cũmg đã được Bộ Chính trị thống nhất xem xét, cho ý kiến tại phiên họp cuối tháng 12 năm nay.

Chủ tịch Quốc hội lưu ý, Hà Nội cũng cần tổng kết thêm cả việc thực hiện Nghị quyết số 115/2020/QH14 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách tài chính - ngân hàng đặc thù đối với thành phố Hà Nội để từ đó, đánh giá tổng thể, toàn diện nền tảng thể chế chính sách, pháp luật đối với sự phát triển của Thành phố.

Gợi mở một số vấn đề nghiên cứu trong quá trình tổng kết, đề xuất sửa đổi Luật Thủ đô, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, vấn đề quan trọng nhất là phải “định vị” đúng vai trò, vị thế đặc biệt của Thủ đô Hà Nội là “trung tâm đầu não chính trị - hành chính quốc gia, trung tâm lớn về văn hóa, khoa học, giáo dục, kinh tế và giao dịch quốc tế của cả nước; là nơi đặt trụ sở của các cơ quan Trung ương của Đảng và Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, các cơ quan đại diện ngoại giao, tổ chức quốc tế và là nơi diễn ra các hoạt động đối nội, đối ngoại quan trọng nhất của đất nước”.

Bên cạnh đó, Hà Nội còn là kinh đô nghìn năm văn hiến với dấu ấn hết sức đậm nét của lịch sử, của di sản, văn hóa truyền thống. Tỷ lệ đô thị hóa của Hà Nội hiện mới chỉ đạt khoảng 49 - 50% nên dư địa để phát triển nhanh hơn, nhất là phát triển đô thị theo không gian ngầm, trên không còn rất lớn. Nguồn lực của Hà Nội, nhất là nguồn lực về tài chính, đất đai, con người, khoa học, công nghệ… cũng rất lớn.

Từ quá trình tổng kết thực tiễn, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, phải trả lời được câu hỏi, tại sao một đạo luật quan trọng với nhiều nội dung mang tính đột phá, mở đường như Luật Thủ đô lại chưa phát huy được hiệu quả, kỳ vọng như mong đợi? Nguyên nhân là gì? Phải chăng là do Luật còn nhiều điều khoản mang tính nguyên tắc, “khung”, “ống”? Hay do tổ chức thực hiện? Hay do cả hai? Phải trả lời rành mạch các câu hỏi này làm cơ sở cho việc định hình các cơ chế chính sách mới cũng như đề xuất sửa đổi Luật Thủ đô thật xác đáng.

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị Hà Nội phải rà soát, xác định rõ phạm vi sửa đổi của Luật Thủ đô có tầm nhìn bao quát hơn, rộng hơn so với Luật hiện hành, bảo đảm tương xứng với vị thế, vai trò của Thủ đô Hà Nội trong tiến trình phát triển của đất nước, đồng thời cũng phải tạo được động lực cho Thủ đô phát triển mạnh mẽ và toàn diện hơn theo phương châm “Hà Nội vì cả nước, cùng cả nước”.

Theo đó, ngoài các vấn đề liên quan đến cơ chế, chính sách, giải pháp để phát triển toàn diện trong các lĩnh vực kinh tế, tài chính, ngân sách, văn hóa, xã hội, ứng dụng khoa học công nghệ, tổ chức bộ máy, chính quyền đô thị, đội ngũ cán bộ công chức, viên chức… cần tập trung nghiên cứu, đề xuất các cơ chế, chính sách đặc thù, đột phá mạnh mẽ hơn nữa cho Thủ đô, từ đó giúp Hà Nội huy động và phát huy tối đa các nguồn lực để phát triển nhanh và bền vững hơn, trở thành Thành phố kết nối toàn cầu, động lực phát triển của vùng, của đất nước; nghiên cứu có các quy định về tổ chức bộ máy, nhiệm vụ, quyền hạn có tính đặc thù và phương thức hoạt động, cơ chế vận hành, quản trị Thành phố theo hướng “Xanh - Thông minh - hiện đại”, xây dựng chính quyền số, chính quyền đô thị hiện đại, chuyên nghiệp, tăng cường phân cấp, giao quyền cho địa phương…

Sửa đổi Luật Thủ đô cũng phải có tầm nhìn dài hạn theo các mốc thời gian đã được xác định trong Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII và Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội Khóa XVII.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý Hà Nội cần tham khảo kinh nghiệm của các nước về việc xây dựng Luật Thủ đô, có phải nước nào cũng có Luật Thủ đô riêng hay không? Nếu có Luật Thủ đô riêng thì nội hàm quy định gồm những vấn đề gì? Cùng với đó, cần nghiên cứu, đánh giá căn cơ việc áp dụng pháp luật giữa Luật Thủ đô và các luật chuyên ngành như thế nào để bảo đảm hiệu lực thực thi của luật.