Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp: Chính phủ cần đánh giá đúng tình hình tham nhũng hiện nay

Báo cáo của Tổng Thanh tra Chính phủ Phan Văn Sáu chỉ rõ, trong năm 2016, cáo ngành Thanh tra đã phát hiện 35 vụ, 71 đối tượng có hành vi tham nhũng và liên quan đến tham nhũng; cơ quan điều tra đã thụ lý điều tra 254 vụ án, 627 bị can phạm tội về tham nhũng, trong đó: Khởi tố mới 141 vụ, 290 bị can; đã kết luận điều tra 121 vụ, 400 bị can; đình chỉ điều tra 05 vụ, 04 bị can; tạm đình chỉ 06 vụ, 15 bị can; hiện đang điều tra 122 vụ, 208 bị can; Viện kiểm sát các cấp đã truy tố 264 vụ, 635 bị can về các tội danh tham nhũng; Tòa án nhân dân các cấp đã thụ lý theo thủ tục sơ thẩm 325 vụ với 898 bị cáo; đã xét xử sơ thẩm 159 vụ, 427 bị cáo về các tội danh tham nhũng, trong đó tỷ lệ tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng chiếm 46,7% (tăng 5,1% so với cùng kỳ năm 2015); số bị cáo được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ chiếm 12% (giảm 6,5% so với cùng kỳ năm 2015)( ). Đặc biệt, có 04 bị cáo bị tuyên phạt mức án tử hình, tù chung thân thể hiện sự quyết liệt, nghiêm minh trong xử lý tội phạm về tham nhũng; Tổng cục Thi hành án dân sự đã thụ lý mới 65 vụ việc thuộc nhóm tội tham nhũng, tương ứng với số tiền 646 tỷ 616 triệu đồng, đã giải quyết xong 41 vụ việc, tương ứng với số tiền 45 tỷ 605 triệu đồng.

Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết, trong năm 2016, các biện pháp phòng ngừa tham nhũng cũng đã được đẩy mạnh thực hiện, thường xuyên được rà soát, đánh giá, điều chỉnh phù hợp hơn, ngày càng phát huy hiệu quả, từng bước ngăn chặn và đẩy lùi tham nhũng. Việc tự phát hiện tham nhũng thông qua công tác kiểm tra và nhất là qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo tăng nhiều so với trước. Nhiều vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp được phát hiện, điều tra, xử lý với những bản án nghiêm minh đã có tác dụng răn đe, ngăn chặn hành vi tham nhũng. Hiệu quả thu hồi tài sản qua công tác thanh tra, điều tra tội phạm tham nhũng đã có chuyển biến. Vai trò của các tổ chức, đoàn thể chính trị- xã hội, hiệp hội doanh nghiệp, báo chí trong công tác phòng, chống tham nhũng được đề cao; cơ chế bảo vệ, khen thưởng người tố cáo hành vi tham nhũng được xây dựng và tổ chức thực hiện, các sáng kiến công tác phòng, chống tham nhũng của cộng đồng được khuyến khích, hỗ trợ thực hiện… tạo điều kiện nâng cao vai trò, trách nhiệm của xã hội và mỗi người dân trong công tác phòng, chống tham nhũng. Hoạt động hợp tác quốc tế về công tác phòng, chống tham nhũng được mở rộng và ngày càng sâu sắc hơn…

Còn nể nang, đưa ra những đánh giá chung chung

Thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng trong năm 2016, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đánh giá, báo cáo của Chính phủ đã phản ánh khá đầy đủ tình hình tham nhũng ở nước ta, các cơ quan chức năng đã có nhiều nỗ lực và đạt được những kết quả tích cực trong xây dựng thể chế, cải cách hành chính, lãnh đạo, chỉ đạo, tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật về phòng, chống tham nhũng, phát huy vai trò, trách nhiệm của xã hội trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng chỉ rõ, công tác tự phát hiện tham nhũng vẫn là khâu rất yếu; việc “hành chính hóa” quan hệ hình sự trong xử lý hành vi tham nhũng vẫn còn diễn ra; số vụ tham nhũng được phát hiện qua thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử còn ít và tiếp tục giảm, chưa tương xứng với diễn biến tình hình tham nhũng hiện nay… Nhất là khi Chính phủ nhận định tham nhũng vẫn phức tạp, tồn tại ở nhiều cấp, nhiều ngành và chưa được đẩy lùi, nhưng công tác đấu tranh phát hiện tham nhũng lại giảm dần qua các năm.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra  

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho biết, trong ba năm gần đây số vụ án tham nhũng được phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử giảm dần; hành vi tham nhũng được phát hiện và xử lý chủ yếu là các vụ án tham nhũng nhỏ ở cấp xã hoặc những vụ tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng được dư luận xã hội quan tâm, còn nhìn chung ở cấp tỉnh, huyện, các bộ, ngành thì việc phát hiện và xử lý tham nhũng còn rất ít, trong khi theo phản ánh của dư luận thì tình hình tham nhũng ở những nơi này vẫn còn nghiêm trọng.

Bên cạnh đó, theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Tư pháp, việc xử lý trách nhiệm người đứng đầu để xảy ra tham nhũng tại các cơ quan, tổ chức, đơn vị vẫn còn bị xem nhẹ và chưa tương xứng với số vụ án tham nhũng được đưa ra xét xử thời gian qua. Năm 2016, việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu giảm 155,5% so với cùng kỳ năm 2015. Cụ thể, năm 2016 có 18 người đứng đầu thiếu trách nhiệm để xảy ra hành vi tham nhũng bị xử lý, trong đó có 5 người bị xử lý hình sự. Năm 2015 có 46 trường hợp người đứng đầu thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng bị xử lý, trong đó có 4 người bị xử lý hình sự.

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đặc biệt nhấn mạnh, mặc dù trong báo cáo của Chính phủ đã nêu lên nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác phòng, chống tham nhũng, nhưng chưa chỉ rõ được địa chỉ cụ thể của những tồn tại, hạn chế đó và trách nhiệm cá nhân của người có thẩm quyền. Cụ thể, trong nhiều năm qua, các báo cáo về vấn đề này của Chính phủ vẫn còn biểu hiện nể nang, ngại va chạm với chính quyền, đưa ra những đánh giá chung chung như: “có nơi”, “có lúc”, “có địa phương”, “có một bộ phận cán bộ, công chức”… mà không có địa chỉ cụ thể nên không có tác động để chỉnh đốn, thay đổi.

Để khắc phục những những hạn chế, bất cập trong công tác phòng, chống tham nhũng nêu trên, Ủy ban Tư pháp đề nghị, Chính phủ tiếp tục triển khai xây dựng và hoàn thiện thể chế về phòng, chống tham nhũng, để gỡ bỏ các rào cản, hoàn thiện thể chế để giải phóng các nguồn lực của đất nước, kiên quyết loại trừ các quy định pháp luật không rõ ràng, không minh bạch, có biểu hiện lợi ích nhóm, gây khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống nhân dân; tăng cường trách nhiệm cá nhân trong thực hiện công vụ, nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu; đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra để loại khỏi bộ máy nhà nước những cán bộ, công chức, viên chức sai phạm, thoái hóa, biến chất. Bên cạnh đó, yêu cầu Chính phủ có đánh giá, giải trình về việc phát hiện tham nhũng giảm trong những năm gần đây, trong khi tình trạng tham nhũng vẫn còn đang diễn biến rất nghiêm trọng; đề nghị báo cáo của Chính phủ cần phải đánh giá đúng thực chất tình hình tham nhũng hiện nay, phân định rạch ròi giữa trách nhiệm tập thể và trách nhiệm cá nhân để tránh khi xảy ra án tham nhũng thì không quy được trách nhiệm, chỉ rõ cá nhân, tổ chức nào làm tốt hay chưa tốt… để có biện pháp và hướng khắc phục cụ thể trong thời gian tới.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định phân tích, Chính phủ nhận định mô hình, tổ chức các cơ quan chuyên trách chống tham nhũng chưa ổn định, thiếu tính hệ thống, chưa đủ mạnh. Đây là hạn chế, nhưng Chính phủ lại chưa có kiến nghị gì để khắc phục hạn chế đó, ông Định nói.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Nguyễn Văn Giàu, Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng cần tiếp tục được hoàn thiện. Trên cơ sở phân tích, Chủ nhiệm Nguyễn Văn Giàu nhìn nhận Báo cáo của Chính phủ chưa nêu bật được những điểm còn tồn tại, trì trệ cũng nhưng những mặt có sự tiến bộ của công tác phòng, chống tham nhũng. Trong đó, các số liệu được nêu trong Báo cáo cần được cơ quan chức năng so sánh, đối chiếu với những năm trước để thấy rõ sự tiến bộ hay vẫn tiếp tục trì trệ, để qua đó xác định rõ nhiệm vụ cần tập chung trong phòng chống tham nhũng năm 2017 và các năm tiếp theo. Chủ nhiệm Uỷ ban Đối ngoại của Quốc hội Nguyễn Văn Giàu đề xuất, trong công tác phòng chống tham nhũng cần tiếp tục quan tâm hơn nữa đến các giải pháp phòng ngừa, tránh các giải pháp mang tính hình thức; đồng thời cần tiếp tục đề cao vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan đơn vị trong công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng.

Cơ chế phối hợp giữa các lực lượng chức năng còn lỏng lẻo

Thảo luận về các báo cáo công tác năm 2016 của Chánh án TANDTC, Viện trưởng VKSNDTC, các báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, về công tác thi hành án, các nguyên nhân chính được các đại biểu chỉ ra là: thể chế, chính sách trên nhiều lĩnh vực vẫn còn sơ hở; việc thực hiện một số biện pháp phòng ngừa tham nhũng, đấu tranh phòng chống tiêu cực còn hình thức và chưa hiệu quả; trách nhiệm và kỷ luật công vụ của một số cán bộ, công chức, viên chức chưa cao; tình hình tội phạm tiếp tục diễn biến phức tạp, nhất là tội phạm sử dụng công nghệ cao, tội phạm ma túy; cơ chế phối hợp giữa các lực lượng chức năng nhiều lúc còn lỏng lẻo...

Từ sự phân tích nguyên nhân về tình hình tội phạm, về công tác đấu tranh phòng chống tham nhũng, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng Quốc hội Phan Thanh Bình đề nghị cần tăng cường hơn nữa cơ chế phối hợp giữa lực lượng chức năng từ khâu điều tra, đến xét xử và thi hành án; cần nhìn nhận một cách nghiêm túc trước thực trạng tình hình tội phạm gia tăng trong thời gian qua, đặc biệt là tội phạm công nghệ cao, tội phạm ma túy để đề ra các giải pháp đấu tranh, phòng ngừa, chấn áp hiệu quả.

Dẫn chứng những ví dụ cụ thể về sự diễn biến phức tạp của tình hình tội phạm liên quan đến lĩnh vực môi trường, tín dụng, lừa đạo trên mạng internet, mạng di động... Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho rằng các báo cáo cần cân nhắc đưa ra những giải pháp cụ thể liên quan đến trách nhiệm quản lý nhà nước; việc bổ sung hoàn thiện pháp luật để phòng chống, đấu tranh ngày càng có hiệu quả hơn với với các loại hình tội phạm, nhất là những loại tội phạm mới lợi dụng công nghệ thông tin để lừa đảo, trục lợi.

Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải đánh giá các báo cáo về công tác năm 2016 của TANDTC, VKSNDTC; các báo cáo năm 2016 của Chính phủ về công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật, công tác thi hành án, công tác phòng chống tham nhũng được xây dựng công phu, chặt chẽ, có nhiều điểm mới so với báo cáo của các năm trước... Tuy nhiên, ở nội dung các báo, vẫn còn một số cụm từ chung chung như: “một số bộ, ngành, địa phương”, “một số lĩnh vực” làm tốt việc này, không làm việc kia, hay có những hạn chế, bất cập, theo đại biểu cần phải nêu rõ, hoặc có chú thích cụ thể đấy là bộ, ngành nào, địa phương nào, lĩnh vực gì...

Kết luận nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu nêu rõ, các báo cáo đã được Chính phủ và các ngành chuẩn bị công phu, nêu bật tình hình; các báo cáo đã có những điểm mới về đề nghị.... Trong bối cảnh tội phạm, vi phạm pháp luật trong nước và quốc tế có diễn biến phức tạp, công tác tư pháp của ta đảm bảo góp phần giữ vững an ninh, trật tự an toàn xã hội, góp phần vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Công tác tư pháp được thực hiện theo tinh thần cải cách tư pháp và triển khai Hiến pháp 2013 và các luật mới được ban hành. Trên cơ sở ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đề nghị các báo cáo cần tiếp tục tu chỉnh, bổ sung, xem xét lại những nhận định, có sự đánh giá thống nhất giữa các ngành chức năng. Từ sự phân tích nguyên nhân, phải gắn với giải pháp cụ thể để khắc phục tình trạng đã được nêu ra.